Vooys Leest

Lezen is heerlijk en dat mag geuit worden. Vooys laat eens in de zoveel tijd een redactielid aan het woord over het schrijfsel waarin hij of zij zich die week verdiept. Deze week: wat leest Noortje?

‘Om de maand organiseer ik samen met een vriendin een leesclub. Afgelopen keer was de keuze gevallen op het boek ‘Winter’ (2017) van de Schotse schrijfster Ali Smith. ‘Winter’ is het tweede deel van het seizoenstetralogie dat Smith schrijft. Al eerder kwam ‘Autumn’ (2016) uit. Ik had nooit eerder iets van Smith gelezen, maar wel veel over haar gehoord. Zo heeft ze drie keer op de shortlist voor de Man Booker Prize gestaan. Zonder ‘Autumn’ te lezen – dat bleek achteraf ook niet nodig te zijn – begon ik aan het tweede deel van het toekomstige kwartet.

‘Winter’ verhaalt over een oude vrouw Sophie en haar zoon Art – een ‘natuurblogger’ die blogs verzint over plekken waar hij helemaal niet geweest is – die haar komt opzoeken met kerst. Art neemt zich al lange tijd voor om zijn vriendin Charlotte kennis te laten maken met zijn moeder. Hun relatie is echter spaak gelopen, dus heeft Art een noodmaatregel genomen: hij heeft een onbekend meisje uit een bushokje gevraagd om tegen betaling mee kerst te vieren en te doen alsof ze Charlotte is. Het meisje stemt in. Wanneer de twee aankomen in het landhuis van Arts moeder, blijkt het erg slecht te gaan met haar. Er is niet veel meer van haar over dan een eenzaam, oud, mager, en nukkig hoopje mens. De ‘stand-in Charlotte’ spoort Art aan om de hulp van zijn tante Iris in te schakelen. Dit terwijl Iris en Sophie al jaren geen contact meer hebben en er een flinke haat-liefdeverhouding tussen hen bestaat. Uiteindelijk komen de vier totaal verschillende individuen zo samen onder één dak voor kerstmis. Er ontstaat een dynamisch samenspel tussen de personages dat moeilijk in woorden te vatten is.

Naar mijn idee draait het in ‘Winter’ niet zozeer om de gebeurtenissen, of om het narratief, maar vooral om het neerzetten van een bepaalde sfeer. Die sfeer kenmerkt zich onder meer door een aantal onverklaarbare eigenaardigheden (zo wordt het personage Sophie in de eerste hoofdstukken vergezeld door een zwevend kinderhoofd) en een flinke dosis aan (taal)grapjes. Ik heb vaak hardop moeten lachen tijdens het lezen.

Dat het boek toch een zeer serieuze ondertoon heeft blijkt wel uit de referenties naar onder meer Trump en de Brexit. Op een geestige manier weet Smith verschillende posities in het debat over deze actuele kwesties te belichten, zonder ooit echt een duidelijke visie aan te leveren. Die dient de lezer zelf te vormen. Tijdens de leesclub hebben we dan ook lang stilgestaan bij de boodschap die het boek probeert uit te dragen, of het überhaupt wel een (eenduidige) boodschap wil uitdragen. Iedereen had hier zijn eigen antwoord op. ‘Winter’ bleek in ieder geval bij uitstek geschikt voor zo’n bijeenkomst als deze. Ik heb ‘Autumn’ afgelopen week toch ook maar aangeschaft en wat mij betreft kan het niet gauw genoeg lente worden.’