‘De geschiedenis van mijn seksualiteit’ van Tobi Lakmaker

Lezen is heerlijk en dat mag geuit worden. Vooys laat eens in de zoveel tijd een redactielid aan het woord over het schrijfsel waarin hij of zij zich verdiept. Deze week: wat leest Floor? De geschiedenis van mijn seksualiteit: misschien geen literair hoogstandje, maar een interessant boek over gender en seks anno 2021.

Elke week spreek ik met een groepje medelezers af om een boek te bespreken. Afgelopen keer wisten we meteen wat we wilden lezen, namelijk De geschiedenis van mijn seksualiteit van Tobi Lakmaker. Een lesbienne in de hoofdrol en kritiek op mannen: daar gingen onze feministische hartjes sneller van kloppen. Afijn, wij met zijn allen bestellen – bij de lokale boekhandel natuurlijk – en met kloppende harten afwachten totdat het boek op de deurmat vallen zou.

De geschiedenis van mijn seksualiteit gaat over Sofie die haar seksualiteit ontdekt. Aan de hand van verschillende relaties neemt ze de lezer mee in haar zoektocht naar identiteit. Van de Amsterdamse gayscene tot de literaire wereld en van een studiereis naar Rusland naar een schoolfeest met andere tienermeisjes. Op een chaotische manier waar toch een bepaalde logica in te bespeuren valt, vertelt Lakmaker hoe Sofie zich ontwikkelt van tiener naar volwassene.

De Amsterdamse gayscene

De heilige graal van homoseksueel Amsterdam? Georgina Verbaan. Sinds zij uit de kast is gekomen, is ze een voorbeeldfiguur voor veel jonge meisjes. Natuurlijk heeft hoofdpersoon Sofie haar gezoend. Half, dat dan wel weer. Desalniettemin gebruikt ze deze anekdote regelmatig om stiltes te vullen. Ook andere bekende figuren brengt Sofie bijna achteloos ter sprake, alsof zij ze al jaren kent. Zo vertelt ze samenzweerderig dat ze via de connecties van haar broer aan het nummer van Matthijs van Nieuwkerk is gekomen. Je moet als lezer namelijk niet vergeten dat ze in hartje Oud-Zuid woont. Zoals elk wit meisje in elke roman ooit, werd ze ontmaagd door de typische VVD-stemmer, ‘Walter de Recruitment Consultant’, en kreeg ze een relatie met de acht jaar oudere Sufferd D, die haar meeneemt naar het befaamde boekenbal.

Zodoende beweegt Sofie zich in de elitaire kringen van Amsterdam. Zowel op het gebied van de literatuur als in de gayscene. Het zijn omgevingen die voor menig mens niet herkenbaar zijn. Toch zijn er ook in die kringen herkenbare situaties voor iedereen. Zo blikt Sofie terug op haar tienerjaren als zij met haar vriendinnen naar een schoolfeestje gaat. Een uur in de make-up en het resultaat: zij ziet eruit als een panda, terwijl haar vriendinnen alleen maar knapper worden. Welk tienermeisje heeft dit gevoel nou niet gehad? Ook de manier waarop andere mensen met Sofie omgaan, beantwoorden alle vooroordelen die homoseksuelen hebben ten opzichte van heteroseksuelen. Een goed voorbeeld is als Sofie met haar vriendin uit eten gaat, en dan aangesproken wordt door onbekende mannen omdat ze zo’n leuk stel zijn, maar denk ook aan vrienden die je niet meer terugbellen als ze horen dat je uit de kast bent.

Moeilijke materie makkelijk verteren

Deze voorbeelden raken aan de ideeën van Michel Foucault, waar de titel van Lakmakers roman aan refereert (De geschiedenis van mijn seksualiteit vs. De geschiedenis van seksualiteit). Hij schrijft dat seksualiteit een construct is dat gevormd wordt door discours. Dat wil zeggen dat de manier waarop een gemeenschap spreekt over een fenomeen, in dit geval seksualiteit, vervolgens bepaalt wat het heersende idee over ‘normale’ seksualiteit is. Dit idee heeft Lakmaker op bijzondere wijze verweven in haar roman. Gedurende het verhaal, krijg je als lezer namelijk het idee dat hoofdpersonage Sofie de grenzen opzoekt van hoe zij zich kan uiten. Die grenzen worden dan bepaald door haar omgeving.

Een goed voorbeeld hiervan is het verschil van hoe Sofie zich manifesteert tijdens haar relatie met Sufferd D en hoe zij zich gedraagt bij Roos, een van de vele vriendinnen die voorbij komt. Bij Roos komt haar liefde voor Ajax veel meer naar voren en andere interesses die traditioneel meer bij mannen dan bij vrouwen passen. Daarnaast werd ze tijdens deze relatie door de buitenwereld vaker gezien als jongen, dan als vrouw. Dit is anders tijdens haar relatie met Sufferd D. Hoewel ze toen ook van Ajax hield, had dit een kleinere rol. Ze werd vooral beschreven als terughoudend en verlegen. Ik vond het interessant hoe het zelfbeeld van Sofie op het gebied van gender sterk beïnvloed lijkt te zijn door hoe anderen haar benaderen. Op deze wijze verwerkt Lakmaker moeiteloos de ideeën van Foucault in een makkelijk leesbaar verhaal.

Bekende motieven in een nieuw jasje

Lakmakers roman leest als een column: het gaat van de hak op de tak, er zit niet echt een rode draad in en de chronologie is grotendeels losgelaten. Dit postmodernistische aspect maakt het verhaal nog een beetje ‘spannend’. Maar het vrij typische coming-of-age verhaal dat Lakmaker heeft geschreven is minder origineel. Hoewel het gaat over iemand die zich identificeert als lesbienne – iets wat je toch niet heel vaak leest – komen de verschillende motieven (liefde, seks, onzekerheid, familie) wel erg vaak voor in andere verhalen. Gelukkig vertelt Lakmaker een onorigineel verhaal wel op een originele manier. Dat concludeerde mijn boekenclub ook. Het was leuk om een herkenbaar verhaal te lezen vanuit een ander perspectief, namelijk vanuit een lesbienne die met veel humor op een nuchtere manier haar wereld beschrijft. Het startte een discussie in ons zoom-gesprek over seksualiteit, over vrouwzijn en andere onderwerpen die vandaag de dag woke genoemd worden. Ik ben benieuwd wat Lakmaker hierna schrijft.